Güneydoğu Asya'da barış ve refahı sağlamak amacıyla 1967'de kurulan ASEAN'ın yeni hedefi 2020'de Tek Pazar oluşturmak. Dünya ekonomisinin son dönemdeki en önemli ağırlık merkezlerinden ASEAN ile ilişkilerin geliştirmesi, Türk dış politikasının da öncelikli hedefleri arasında yer alıyor. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, geçtiğimiz Temmuz ayının sonunda Endonezya’ya yaptığı resmi ziyarette ülkenin özellikle ASEAN (Güneydoğu Asya Uluslar Birliği) içindeki lider konumuna dikkat çekmiş ve “Türkiye olarak ASEAN’da diyalog ortaklığı değil, ASEAN’ın içerisindeki ortaklardan biri olmak istiyoruz. Buna hazır olduğumuzu da belirtmek istiyorum” ifadelerini kullanmıştı. Cumhurbaşkanı Erdoğan’dan sadece birkaç gün sonra, Ağustos ayının başında ASEAN’ın 48. Dışişleri Bakanları Toplantısı’na katılmak üzere Malezya’ya giden dönemin Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu da benzer temennileri dile getirdi ve “Umarım gelecekte biz de ASEAN’ın ortaklarından oluruz. Türkiye’nin bu örgüte çok faydası olacaktır” sözleriyle Türkiye’nin niyetinin ciddiyetini vurguladı. Dünya ekonomisinin son dönemdeki en önemli ağırlık merkezlerinden biri olan ve uluslararası alanda siyasi etkinliği hızla artan Doğu Asya ve Pasifik bölgesindeki 10 ülkeyi bünyesinde bulunduran ASEAN ile ilişkilerin geliştirmesi, Türk dış politikasının öncelikli hedefleri arasında yer alıyor. ASEAN ile kurumsal ilişkilerin geliştirilmesi yönünde 1999 yılında başlatılan çalışmalar çerçevesinde 2008 yılı Eylül ayında ASEAN Dostluk ve İşbirliği Anlaşması’na (ASEAN/TAC) taraf olma isteğini bildiren Türkiye’nin bu talebi iki yıllık süreçte bütün üye ülkeler tarafından onaylandı. Temmuz 2010’da Vietnam’ın Başkenti Hanoi’de gerçekleştirilen 43. ASEAN Dışişleri Bakanları Toplantısı’nda da Türkiye’nin ASEAN Dostluk ve İşbirliği Anlaşması’na taraf olmasını sağlayan imzalar atıldı. Bu tarihten sonra ASEAN ile kurumsal ilişkinin en ileri aşamasını oluşturan Diyalog Ortaklığı kurulması yönünde çalışmalar başlatıldı. GÜNEYDOĞU ASYA’DA BARIŞ VE ISTIKRARI SAĞLADI Türkiye’nin dış politikasında da önemli bir yeri bulunan ASEAN 2017 yılında yarım asrı geride bırakmaya hazırlanan uluslararası bir işbirliği örgütü. Bugün ASEAN’ı oluşturan ülkelerin bulunduğu bölge 1960’lı yılların ortalarına kadar politik çekişme ve silahlı çatışmaların odağındaydı. Başta Vietnam olmak üzere, Hindi-Çini’ndeki savaşlar, Malezya’nın sancılı bir biçimde kuruluşu sırasında Singapur ile çekişmeleri bölgenin uzun süre istikrarsızlıklarla çalkalanmasına neden oldu. ASEAN’ın kurulmasına olanak sağlayan dönüm noktası, Endonezya’da Sukarno’nun, daha sonra ülkenin ikinci Cumhurbaşkanı olacak Suharto tarafından 1965 yılında iktidardan uzaklaştırılması oldu. 8 Ağustos 1967’de Endonezya, Malezya, Filipinler, Singapur ve Tayland Dışişleri Bakanları Bangkok’ta bir araya gelerek bölgede barış ve refahın sağlanmasına yönelik ilk adımı attılar ve beş maddelik bir bildirge yayınlayarak ASEAN’ın kuruluşunu duyurdular. ASEAN’ın kuruluşunu ilan eden bildirgede örgütün amaçları ekonomik, sosyal, kültürel, teknik, eğitim ve diğer alanlarda işbirliğini oluşturmak ve adalet kavramına, hukuk ve Birleşmiş Milletler ilkelerine saygı çerçevesinde bölgesel barış ve istikrarı sağlamak olarak belirtilmişti. EKONOMIK IŞBIRLIĞI ÖNE ÇIKIYOR Kuruluşunun ardından ASEAN’ın amaçlarına yenileri eklenirken, örgüt de yavaş yavaş nitelik değiştirmeye başladı. Öncelikle zaman içinde yeni üyelerin eklenmesiyle 5 olan üye ülke sayısı 10’a yükseldi. 1984 yılında Bruney, 1995 yılında Vietnam, 1997’de Laos ve Myanmar ve son olarak 1999 yılında da Kamboçya’nın katılmasıyla üye sayısını artıran örgüt, bir yandan da bölgenin dünyada çatışmaların en az yaşandığı yerlerden biri haline gelmesiyle birlikte ağırlıklı olarak ekonomik işbirliğini geliştirmeye yöneldi. 2005 yılı Aralık ayında Kuala Lumpur’da düzenlenen 11. ASEAN Zirvesi, örgütün gelişiminde önemli bir dönüm noktası oldu. Zirvede ASEAN’ın hedef ve amaçlarına ulaşılabilmesi için yasal ve kurumsal bir çerçeve oluşturacak olan “ASEAN Şartı”nın hazırlanmasına yönelik Kuala Lumpur Deklarasyonu imzalandı. Deklarasyon ile ASEAN Güvenlik Topluluğu, ASEAN Ekonomik Topluluğu ve ASEAN Toplum ve Kültür Topluluğu kurulması öngörüldü. 2020’DE HEDEF TEK PAZAR OLUŞTURMAK Bu üç topluluktan özellikle ASEAN Ekonomik Topluluğu büyük önem veriliyor. ASEAN ülkeleri 2020 yılında ekonomik entegrasyon yoluyla üretime dayalı tek pazar haline gelmek, yüksek ekonomik rekabet gücüne sahip, adilane kalkınmaya dayalı ve küresel ekonomiye tam anlamıyla entegre olmuş bir bölge meydana getirmeyi hedefliyorlar. Aslında ASEAN Ekonomik Topluluğu süreci 28 Ocak 1992 tarihli Singapur anlaşmasına dayansa da bu yoldaki en öneli adım 30 Ocak 2003’ten itibaren birçok üründe gümrük vergilerinin kaldırılmasını ya da indirilmesini öngören düzenleme ile atıldı. Tarifelerin kaldırılmasıyla ölçek ekonomi koşullarına yaklaşılması ve Asya Yatırım Alanı yoluyla bölgesel çokuluslu ortak yatırımların desteklenmesi, birlik içinde petrokimya, kauçuk, kimyevi gübre, kağıt hamuru, otomobil üretimi gibi sınai alanlarda büyük ölçekli işletmelerin kurulmasını sağladı. TÜRKIYE ASEAN TICARI İLIŞKILERI GELIŞIYOR ASEAN ekonomisi, yıllık ortalama yüzde 5,6 oranındaki büyüme hızıyla önemli bir Pazar oluşturuyor. Küresel yatırımların yüzde 8’ini çekmeyi başaran ASEAN ülkeleri arasında kurulan kara, hava ve deniz yolu sistemleri de üretilen malların bölge ülkeleri arasında ulaşımına imkan sağlıyor. Öte yandan Türkiye ve ASEAN ülkeleri arasında 12 bin kilometreyi bulan mesafeye rağmen ulaşım ve taşımacılık imkanları son derece gelişmiş durumda. Türk Hava Yolları İstanbul’dan ASEAN ülkelerindeki büyük şehirlerine haftada toplam 38 doğrudan uçuş düzenliyor. Türkiye ile ASEAN ülkeleri arasında 2008 yılında 6,7 milyar dolar olan ticaret hacmi, küresel ekonomik krizin ardından 2009 yılında yaklaşık 4,9 milyar dolara gerilemiş olsa da 2014 yılında yeniden 8,5 milyar dolara ulaştı. Bu ticaretin çok büyük bölümü Endonezya, Vietnam, Tayland ve Malezya ile gerçekleşti. Türkiye’nin bu dört ülkeye 2014 yılındaki ihracatı yaklaşık 1 milyar dolar seviyesinde kalırken, ithalatı 6,5 milyar dolara ulaştı. Bunun sonucunda da yaklaşık 5,5 milyar dolarlık bir dış ticaret açığı meydana geldi. Bölge ülkeleriyle ticaretteki bu dengesiz durumu değiştirmek amacıyla Türkiye serbest ticaret anlaşmaları imzalamak için girişimlerde bulunuyor. Malezya ile imzalanan STA Ağustos ayında yürürlüğe girdi. Bu anlaşmanın iki ülke ticaret hacmini 5 milyar dolara çıkarması hedefleniyor. Türkiye, Endonezya ve Vietnam ile STA görüşmelerine başlamak için çalışmalarını sürdürürken Singapur ile görüşmeleri devam eden görüşmelerin de 2016 yılı başında sonuçlanması bekleniyor.